Zmiana państwa rezydencji podatkowej najczęściej następuje w trakcie roku podatkowego. W takim przypadku, do dnia pozostawania polskim rezydentem podatkowym podatnik rozlicza się w Polsce na zasadzie nieograniczonego obowiązku podatkowego. Natomiast po przeniesieniu miejsca zamieszkania za granicę, podatnik podlega w Polsce opodatkowaniu tylko od dochodów uzyskanych na terytorium Polski.

W przypadku osób fizycznych, kluczowe jest miejsce zamieszkania (nie zameldowania), które determinują: posiadanie na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub przebywanie w RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Za polskiego rezydenta podatkowego uznaje się więc osobę, która posiada na terenie Polski ośrodek interesów życiowych lub przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w danym roku kalendarzowym.

Obliczanie długości pobytu na terytorium Polski jest dokonywane przez stosowanie metody opartej na „dniach fizycznej obecności”. Przy liczeniu dni w oparciu o tę metodę należy brać pod uwagę wszystkie dni spędzone w Polsce. Do tego okresu zaliczana jest również każda część dnia, dzień przybycia lub dzień wyjazdu osoby z Polski. Tym samym, każdy pełny dzień spędzony poza Polską, nie będzie brany pod uwagę. Natomiast każdą część dnia, nawet bardzo krótką, spędzoną przez podatnika w Polsce, należy zaliczyć jako dzień obecności do okresu pobytu na terytorium Polski.

O ile kryterium długości pobytu jest dość oczywiste, o tyle kryterium posiadania ośrodka interesów życiowych wymaga wyjaśnienia.

Istnienie w Polsce ośrodka interesów życiowych oznacza posiadanie ścisłych powiązań osobistych lub gospodarczych z Polską. Zgodnie z Objaśnieniami Ministerstwa Finansów z 29 kwietnia 2021 r., każda z tych przesłanek podlega samodzielnej ocenie, co jest równoznaczne z tym, że wystarczy spełnienie którejkolwiek z nich, aby uznać, że podatnik posiada ośrodek interesów życiowych w Polsce.

Centrum, czyli „skoncentrowanie” interesów osobistych, należy rozumieć jako miejsce, z którym podatnik posiada ścisłe powiązania osobiste. Powiązania osobiste to występowanie więzi rodzinnych, towarzyskich, podejmowanie aktywności społecznej, kulturalnej, sportowej, politycznej, itp. W praktyce, czynnikiem branym najczęściej pod uwagę jest obecność w Polsce współmałżonka, partnera lub małoletnich dzieci. W związku z tym, wyjazd do innego państwa wraz z całą rodziną w większości przypadków powodować będzie przeniesienie centrum interesów osobistych do tego państwa. Natomiast wyjazd do pracy za granicę, podczas gdy małżonek oraz dzieci pozostają w Polsce, powodować będzie najczęściej utrzymanie centrum interesów osobistych na terytorium Polski. W przypadku osób żyjących samodzielnie należy w szczególności uwzględnić, w którym państwie prowadzone jest samodzielne gospodarstwo domowe i w którym państwie podatnik uczestniczy w życiu towarzyskim, kulturalnym lub politycznym.

W przypadku centrum interesów gospodarczych chodzi o miejsce, z którym dana osoba ma ścisłe powiązania ekonomiczne. W tym względzie należy wziąć pod uwagę przede wszystkim związki ekonomiczne osoby fizycznej z danym państwem, wśród których istotne są miejsce wykonywania działalności zarobkowej, główne źródła dochodów podatnika, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, zaciągnięte kredyty, konta bankowe, miejsce, z którego osoba zarządza swoim mieniem itd.

Zmiana rezydencji podatkowej jest więc możliwa, lecz nie można ograniczyć jej tylko do kwestii formalnych jak zmiana adresu zamieszkania. Zmiana rezydencji zawsze musi wynikać z podjętych faktycznie czynności przenoszących do innego państwa ośrodek interesów życiowych.

Przykładowo, jeśli osoba fizyczna zamierza zmienić rezydencję podatkową musimy mieć do czynienia z faktycznym przeniesieniem ośrodka interesów życiowych, co wiąże się w rzeczywistości m.in. z przeprowadzką rodziny, wynajmem nieruchomości, przeniesieniem aktywności społecznej i zawodowej, czy też przeniesieniem miejsca prowadzenia działalności zarobkowej.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Aby zmienić rezydencję podatkową na rezydencję innego kraju, trzeba uzyskać status rezydenta podatkowego w innym kraju i jednocześnie stracić polską rezydencję podatkową. Uzyskanie statusu rezydenta podatkowego w innym kraju nie jest problematyczne, bo każdy kraj chętnie wita kolejnych podatników. Przykładem może być nawet Polska, która w ramach polskiego ładu wprowadziła tzw. ulgę na powrót. Polski Ład od 2022 r. zwolnił bowiem z PIT przychody do wysokości w roku podatkowym 85528 zł dla powracających do Polski po 3 latach.

Utrata statusu polskiego rezydenta podatkowego jest już trudniejsza. W tym przypadku należy przestać spełniać oba z wymienionych wcześniej kryteriów określających miejsce zamieszkania w Polsce. Zatem nie należy przebywać w Polsce więcej niż 183 dni w roku kalendarzowym i jednocześnie nie należy posiadać w Polsce centrum interesów życiowych lub gospodarczych.

W przeciwnym razie może dojść do sytuacji, w której uzyskawszy status rezydenta podatkowego w innym kraju, podatnik nadal będzie polskim rezydentem podatkowym. Wówczas o rezydencji podatkowej decydują tzw. reguły kolizyjne wynikające z międzynarodowych umów podatkowych. Pomocne w tym względzie będzie uzyskanie certyfikatu rezydencji podatkowej od organu podatkowego kraju miejsca zamieszkania.

Ponadto, istotne przy zmianie rezydencji jest poinformowanie urzędu skarbowego o zmianie miejsca zamieszkania, a także banków i instytucji finansowych. Brak zgłoszenia zmiany rezydencji podatkowej w banku oznacza, że dane bankowe będą w dalszym ciągu raportowane do Polski i polski fiskus będzie pozasiadał informacje o danym podatniku.

Podejmując decyzję o zmianie rezydencji podatkowej należy zaplanować tę czynność bardzo dokładnie. Pomocny może się okazać doradca podatkowy, który opracuje plan realizacji takiego przedsięwzięcia. Pozwoli to ograniczyć ryzyka podatkowe i tym samym dodatkowe koszty związane z podwójnym opodatkowaniem.