zamknijFundacja Instrat z Warszawy 13 marca 2023 r. poinformowała na Twitterze, że dzień wcześniej padł rekord odnawialnych źródeł energii w Polsce.
12 marca między 11:00 a 12:00 OZE wygenerowały 11,4 GWh – dość, by zasilić przez cały dzień aż 2,4 mln polskich gospodarstw domowych. W tym czasie farmy wiatrowe, fotowoltaiczne i symbolicznie tutaj występujące inne zielone instalacje – w tym elektrownie wodne – produkowały więcej niż połowę, dokładnie 55,3 proc., niezbędnej energii. Reszta powstawała w elektrowniach cieplnych.
Wiatraki w Polsce kręcą się jak nigdy
Kilka tygodni wcześniej – dokładnie 20 lutego – Fundacja Instrat informowała z kolei o rekordach, które biły polskie farmy wiatrowe. W tym dniu, w szczytowym momencie w ciągu godziny, wyprodukowały one aż 7833 MWh prądu, czyli znacznie więcej niż wszystkie polskie gospodarstwa domowe zużywają w takim samym czasie.
To nie wszystko. Instrat zwrócił uwagę, że turbiny wiatrowe kręciły się wyśmienicie nie tylko 20 lutego, ale od początku roku. W ciągu nieco ponad półtora miesiąca wyprodukowały 4,2 TWh. – To więcej niż produkują przez cały rok wszystkie elektrownie wodne na rzekach. Wielokrotnie zdarzało się, że z wiatraków pochodziła ponad jedna trzecia prądu w polskiej sieci – czytamy w komentarzu Fundacji Instrat.
Rekordowe 4,2 TWh łącznej produkcji od początku roku, w tym ponad 7,8 GWh w najbardziej wietrznych godzinach, jest – jak uważa Bernard Swoczyna, główny ekspert Fundacji Instrat w Programie Energia i Klimat, „świadectwem potencjału, który płynie i świszczy nad naszymi głowami”. Potencjału, po który zdecydowanie należy się schylić, przyspieszając i ułatwiając inwestycję w polską energetykę wiatrową.
Czytaj też: Najbogatsi Polacy inwestują miliardy w ekologiczne biznesy. Zarabiają na tym jeszcze więcej
Kto w Polsce walczy z wiatrakami?
Niestety, to nie jest takie proste. Kolejnych kilka tygodni po tym, jak wiatraki pokazały swoją moc, Sejm odrzucił poprawki Senatu do nowelizacji, niezwykle szkodliwej dla polskiej energetyki wiatrowej, ustawy odległościowej przeforsowanej przez rząd Beaty Szydło. Zapisana w niej była zasada 10H, która zakładała minimalną odległość turbiny wiatrowej od zabudowań w wysokości dziesięciokrotności jego wysokości. To w praktyce zablokowało na lata wiele inwestycji w polskiej energetyce wiatrowej. Wspominana nowelizacja miała to zmienić. 500 metrów – taką minimalną odległość wiatraków od zabudowań wpisano pierwotnie do niej. Poseł Suski zgłosił jednak poprawkę – 700 metrów – i ta przeszła, mimo wielu protestów organizacji, fundacji, instytucji i osób zainteresowanych rozwojem OZE w Polsce. To oznacza w praktyce utratę aż 47 proc. dostępnej dla turbin wiatrowych na lądzie powierzchni w Polsce, w porównaniu z terenem, który był dostępny w wariancie mówiącym o 500 metrach. To ogromne straty.
– Każdy 1 GW w turbinach wiatrowych na lądzie wytwarza rocznie tyle energii elektrycznej, ile zużywa całe województwo podlaskie. Możliwość rozwijania projektów w odległości 500 m od zabudowy daje 1 GW dodatkowej mocy rocznie. Podwyższenie go do 700 m oznacza mniej niż połowę tej mocy – można było przeczytać w liście otwartym napisanym przed głosowaniem w Sejmie, pod którym podpisały się takie firmy i instytucje jak Google, Mercedes, IKEA, Amazon, a także Hutnicza Izba Przemysłowo-Handlowa, Stowarzyszenie Producentów Cementu, Polska Izba Motoryzacji oraz Cement Ożarów. Posłowie nie przejęli się tym i podobnymi protestami.
Fotowoltaika w lepszym świetle?
Zdecydowanie bardziej przyjazne jest nastawienie polskich władz do fotowoltaiki, co widać w liczbach. Według danych europejskiego stowarzyszenia branży fotowoltaicznej SolarPower Europe i Agencji Rynku Energii wynika między innymi, że Polska w ubiegłym roku była trzecim największym unijnym rynkiem pod względem inwestycji w fotowoltaikę. Nad Wisłą uruchomiono elektrownie PV o mocy około 4,5 GW. Dało nam to trzecie miejsce w Europie. Więcej systemów fotowoltaicznych powstało tylko w Niemczech – 7,9 GW, oraz w Hiszpanii – około 7,5 GW.
Tym samym pod koniec grudnia całkowita moc elektrowni fotowoltaicznych w Polsce wynosiła 12,2 GW, dzięki czemu wyprodukowały one w ubiegłym roku ponad 9 TWh energii elektrycznej. To dwa razy więcej niż w roku 2021.
Tak dobre wyniki rozwoju polskiego rynku fotowoltaicznego są pochodną kilku czynników. Najpierw atrakcyjnego dla indywidualnych prosumentów sposobu rozliczeń z koncernami energetycznymi, który obowiązywał do marca ubiegłego roku, wspieranego przez rządowe i samorządowe dotacje na montaż mikroinstalacji. Potem przez potężne skoki cen na rynku energii wywołane głównie przez rosyjską napaść na Ukrainę. To spowodowało, że po panele PV ruszyły firmy. Do tego oczywiście dochodzi też wsparcie ze strony funduszy unijnych oraz coraz bardziej przyjazne nastawienie banków do OZE.
Znaczna część tych czynników dalej będzie miała znaczenie i będzie stymulowała rynek fotowoltaiki. Dlatego też minister klimatu i środowiska Anna Moskwa jest przekonana, że do 2030 roku Polska będzie miała w fotowoltaice 27 GW zainstalowanej mocy.
FEnIKS. Dotacje unijne na rozwój OZE
Z pewnością dalszy rozwój OZE w Polsce będzie – podobnie jak to było do tej pory – w znacznym stopniu oparty na funduszach unijnych. Tutaj nie ma jeszcze kluczowego warunku zatwierdzenia ich wypłat w nowym rozdaniu przez Komisję, ale Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) zakłada, że to bardziej formalność niż poważne zagrożenie, i rozpoczyna realizację ważnych programów. Na początku marca ministerstwo ogłosiło więc, że startuje największy program krajowy w całej UE – Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) 2021–2027. Jego budżet wynosi 29,3 mld euro, w tym 24,2 mld euro dostarczą fundusze UE. Na cele związane z energetyką w programie FEnIKS zarezerwowano około 6 mld euro.
Czytaj też: Unijne fundusze 2021-27: jak sięgnąć po dotacje?
Pierwsza niewielka relatywnie transza została już tutaj wypłacona w ubiegłym roku – około 362 mln euro. Kolejne płatności będą odbywały się na podstawie wniosków o płatność złożonych do KE.
Unia dołoży się też do modernizacji naszej energetyki poprzez programy regionalne i program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW). Tutaj np. MFiPR chce rozpocząć w maju konkurs z budżetem 150 mln zł, skierowanym do Operatorów Systemu Dystrybucyjnego. Pieniądze mają pójść na rozwój inteligentnych sieci typu smart grid, co będzie sprzyjać włączaniu do sieci rozproszonych odnawialnych źródeł energii.
Dalsza część tekstu pod materiałem wideo.
Przyszłość OZE w Polsce a polityka energetyczna państwa
Przyszłość polskiego OZE bardzo zależy nie tylko od różnych form wsparcia dla tego sektora oraz ram prawnych, w których działa.
Istotna jest również polityka energetyczna państwa – jakie miejsce zajmuje w niej OZE i jakie ma zajmować. W tym kontekście ciekawe słowa powiedział rzecznik rządu Piotr Müller w połowie marca zapytany właśnie o tę strategię.
– W tej chwili pracujemy nad aktualizacją polityki energetycznej państwa, ale ona uwzględnia też wszystkie elementy związane z umową społeczną, z sektorem górniczym – mówił. Ten wątek nieznacznie rozwinął. – Chcemy pełnego – tam, gdzie to możliwe – wykorzystania potencjału sektora górniczego dla zabezpieczenia interesów energetycznych Polski – dodał Müller.
Nie jest to negowanie roli odnawialnych źródeł energii.
– W przyszłości coraz większy udział w miksie energetycznym kraju będą stanowiły siłą rzeczy odnawialne źródła energii czy energia jądrowa, ale ma to na celu dywersyfikację źródeł energii. Dywersyfikacja, w dobrym tego słowa znaczeniu, jest tutaj ważnym elementem tej strategii i my tę strategię realizujemy właśnie chociażby w sektorze jądrowym czy w sektorze odnawialnych źródeł energii. Tam ten udział będzie zwiększany – tłumaczył rzecznik rządu.
To, jego zdaniem, nie oznacza „automatycznego z roku na rok ograniczenia sektora górniczego”.
– Ten plan rozpisany jest na wiele, wiele lat i on jest rozpisany w sposób rozsądny […]. Tutaj trzeba pogodzić te wszystkie rzeczy, czyli dywersyfikację źródeł energii oraz możliwości wydobywcze Polski. Z nich chcemy korzystać cały czas – podsumował rzecznik rządu.
Tak więc OZE w Polsce będzie się rozwijało, ale z uwzględnieniem interesów sektora górniczego. Od węgla nie odejdziemy szybko.