zamknijDziewięć etapów. Na tyle podzielony jest proces tworzenia ręcznie szytych butów na miarę.
Najpierw jest więc mierzenie stopy zamawiającego w czterech miejscach, a właściwie obu jego stóp, bo mogą się różnić wielkością. Potem formowane są kopyta, na które naciąga się cholewki ze skóry wybranej przez klienta. Najtrudniejsze jest łączenie cholewek z podeszwami przyszłych butów, do czego używa się konopnej lub lnianej dratwy, skręcanej z kilku nitek i impregnowanej pszczelim woskiem. Metod ręcznego szycia jest kilkanaście. Obcasy są sklejane z paru warstw grubej skóry i zbijane drewnianymi kołkami. Ostatnią czynnością jest polerowanie zdjętych z kopyt butów.
Ręcznie robione buty od 140 lat
Tak, w wielkim skrócie, wygląda tworzenie męskich butów w słynnej pracowni Jan Kielman 1883, mającej blisko 140-letnią tradycję i działającej przy ulicy Chmielnej w Warszawie. W swej historii miała wielu znamienitych klientów, z prezydentami państw, generałami, pisarzami i artystami włącznie. Chcieli mieć buty zrobione tylko dla nich, trwałe i eleganckie.
Dziś wśród klientów Kielmana dominują przedsiębiorcy, dyplomaci, przedstawiciele palestry i innych wolnych zawodów.
– Buty szyte ręcznie i na miarę nie są tanie, za wspólny mianownik dla naszych klientów uznałbym jednak nie zasobność portfela, lecz chęć użytkowania rzeczy unikalnych – mówi właściciel firmy Maciej Kielman, prawnuk Jana, jej założyciela.
Takie buty mogą być tylko dziełem ludzkich rąk. Wciąż mają wzięcie, choć – jak mówi Aga Prus, współwłaścicielka Pracowni Obuwia Damskiego i Męskiego w Warszawie – 90 proc. Polaków kupujących dziś obuwie markowe wybiera jednak buty gotowe.
Maciej Kielman zapewnia, że nie odnotowuje spadku zainteresowania wyrobami swojej pracowni.
– Dość powiedzieć, że dekadę temu na zamówione buty klient czekał około trzech tygodni, teraz cierpliwości musi mu starczyć na trzy miesiące. W czasie pandemii zmniejszyła się liczba klientów zagranicznych, ale dzięki internetowi wróciliśmy do poziomu około 20 proc. zamówień spoza Polski – opowiada.
Buty w parze z garniturem
Zdaniem Macieja Zaremby, właściciela działającej od 1984 roku słynnej warszawskiej pracowni krawieckiej Zaremba, klienci kupujący buty w obuwniczych atelier to nisza. Ale nisza wyjątkowa i nieprzypadkowa.
– Zwykle panowie, którzy szyją u nas garnitury na miarę, zamawiają też tak szyte buty. To idzie w parze. Jest też odwrotnie. Rzadko zdarza się połączenie butów wykonanych ręcznie z garniturem z wieszaka – mówi Zaremba.
Jerzy Jednorowski, filmowiec, producent i dystrybutor, sprawił sobie na różne okazje niemal 20 par butów w pracowni Kielmana.
– Są uniwersalne, klasyczne, nie starzeje się ich design. Zakładam je zwykle do garniturów. Nowych ostatnio nie zamawiałem, bo one się nie niszczą – mówi.
Buty u Kielmana obstalowuje także Janusz Palikot, współwłaściciel m.in. Manufaktury Piwa Wódki i Wina. W czasach, gdy jest coraz mniej szewskich atelier w Polsce, gdy na rynku jest wybór gotowych do noszenia butów marek premium, pracownia Kielmana jest jak reduta obuwniczej sztuki użytkowej.
Buty wykonane ręcznie mogą być takim dziełem. Każdy ich fason, a jest ich kilkanaście. Najbardziej formalnym i eleganckim obuwiem męskim są oxfordy, zwane w Polsce wiedenkami. Z kolei derby, czyli angielki, są mniej formalne, ale też uznawane za wizytowe. Czarne marki Crockett & Jones nosił do garnituru Daniel Craig, czyli James Bond, w filmie „Nie czas umierać”. Monkom wyjątkowość nadaje jedna bądź dwie klamerki, a wybierają je panowie szukający odmiany w ramach formalnej elegancji. Coraz popularniejsze stają się też loafersy, czyli mokasyny.
Jak wyjaśnia Maciej Kielman, podstawowym kryterium uznania butów za uszyte ręcznie jest „manualne połączenie cholewek z podeszwami za pomocą dratwy”. Tak przyjmuje się w środowisku mistrzów rzemiosła. Zdaniem Macieja Kielmana, wielu szewców „umiejętność szycia zastąpiło zręcznym posługiwaniem się pędzelkiem z mocnym klejem”. Upraszcza to i przyspiesza proces robienia butów, ale jest to po prostu droga na skróty.
Buty od 310 euro wzwyż
Nie idzie nią Michał Wojewodzic, który razem z Bogdanem Gutkowskim prowadzi w Krakowie pracownię The Shoemaker. Buty, które od 2015 roku projektuje Wojewodzic, od początku do końca szyte są ręcznie, choć bez zdejmowania miary. Zamawiający wybiera model i jeden z rozmiarów uwidocznionych na stronie firmy. I czeka na wykonanie dwa miesiące.
Wojewodzic mówi, że jego modele są unisex. Mają wysokie lub półwysokie cholewki i kształtowane podeszwy, inspirowane np. architekturą, część przypomina wojskowy, surowy styl.
– Nie robię garniturowych oxfordów, bo to dosłownie nie mój styl. Wysokie buty są dla mnie formą wygodniejszą do zastosowania zdobień grawerskich, rzeźby, haftu, biżuteryjnych dodatków. Nie chciałem tworzyć kolejnych par, chciałem przykuć uwagę potencjalnego klienta nietypowym pomysłem i wykonaniem – wyjaśnia.
Dodaje, że dodatki, które można wymieniać, dają możliwość „totalnej wolności w zakresie stylizacji, szansę pobawienia się stylem w zależności od aktualnego nastroju czy sytuacji”. Ceny butów Wojewodzica zaczynają się od 310 euro, a kupują je i studenci, i przedsiębiorcy, i kolekcjonerzy sztuki, słowem ludzie, którzy chcą kupić coś odmiennego.
Projektant mówi, że w swej obuwniczej twórczości łączy stare sposoby wytwarzania obuwia ze współczesnym wzornictwem, choć „zawsze najwyższym celem jest autonomiczna inspiracja twórcy”.
Buty do jazdy samochodem
Dla projektantów obuwia marki Zasada jednym z priorytetów była wygoda, zdolność odprowadzania wilgoci i ciepła. Takie są buty trekkingowe, mokasyny i do jazdy samochodem, produkowane w firmie Alpha Technology, należącej do Sobiesława Zasady, wybitnego kierowcy rajdowego. To on inspirował powstanie tych ostatnich. Tak o tym mówił w lipcowej rozmowie z portalem overdrive.com: „Na Rajdzie Safari w zeszłym roku startowałem w podobnych wyczynowych butach. Pomyślałem, że choć są fantastyczne, to nie do końca odpowiadają mi gatunkowo. Postanowiłem, że rozpocznę produkcję naprawdę porządnych butów tego typu. No i oto są”.
Ręcznie szyte są ich skórzane cholewki, zaś cienka, elastyczna i antypoślizgowa podeszwa jest z nimi łączona metodą wtrysku bezpośredniego. Jak mówi Mirosław Makowiec, dyrektor Alpha Technology, buty samochodowe zaprojektowane zostały w Polsce, zatem ich tęgość odpowiada przeciętnym stopom polskich kierowców. W całości szyte są tylko mokasyny marki Zasada.
Podobnie działa Adam Kubarski i jego firma Akardo. Sprzedaje w internecie obuwie tworzone na standardowych kopytach, bez personalizowania. Wykonują je ręcznie autoryzowani przez niego rzemieślnicy z okolic Wadowic, przy czym podeszwy przyszywane są maszynowo.
– Wychowałem się w rodzinie z szewskimi tradycjami. Miałem okazję obserwować ten rynek od najmłodszych lat. Zauważyłem, że małe zakłady tracą perspektywę rozwoju, wypierane przez masową produkcję z Turcji czy Dalekiego Wschodu, rozpowszechnianą przez platformy e-commerce. Postanowiłem stworzyć firmę wykorzystującą nowoczesny kanał sprzedaży wspierający pracę polskich rzemieślników – mówi Adam Kubarski.
Akardo, firma i marka, istnieje od 2013 r., w zeszłym roku zaoferowała Haka Shoes, linię butów premium. Kubarski mówi, że ma głównie klientów biznesowych. Są świadomi tego, jak się ubierają, co noszą.
Nie da się być dobrze ubranym w tanich butach – mawiał Hardy Amies, angielski projektant mody i twórca marki ze swoim nazwiskiem.
Dorota Kaska, współwłaścicielka obuwniczego salonu Gentiluomo Milano w warszawskim kompleksie Elektrownia Powiśle, dodaje:
– Świetne buty są nieodzowną częścią ubioru stylowego mężczyzny. Niezależnie od tego, czy towarzyszą garniturowi, smokingowi, czy też strojowi smart casual.
Kaska sprzedaje buty własnej marki premium Gentiluomo Milano.
– Włoscy szewcy słyną ze świetnej jakości obuwia. Chcieliśmy buty wykonane przez tamtejszych rzemieślników zaoferować w Polsce. W regionie Marche znaleźliśmy rodzinną manufakturę, która szyje je dla nas – mówi.
Buty nie są szyte na indywidualne zamówienie, wybiera się fason, rozmiar, można zażyczyć sobie umieszczenia na butach inicjałów.
Większość polskich szewców szyje buty dla mężczyzn. Dorota Kaska wyjaśnia to tak:
– Damskich butów jest w Polsce bardzo dużo, kobiety są przez nasz rynek dopieszczone. Mężczyźni kupują buty rzadziej i dlatego muszą mieć trwalsze obuwie.
– Właściwie pielęgnowane buty uszyte ręcznie z najlepszych skór mają obowiązek przetrwać dekadę, może nawet dłużej – zapewnia Maciej Kielman. – Większość pań nie jest zainteresowana taką żywotnością nawet najwygodniejszych butów – dodaje.