W mieście działa 16 teatrów publicznych i kilkadziesiąt innych, aktywnych artystycznie scen, prowadzonych m.in. przez agencje artystyczne, organizacje pozarządowe czy instytucje kultury. I jakby tego było mało, w Krakowie od lat 80. organizowany jest też Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych Ulica. Wokół tych wszystkich spektakli toczą się najgorętsze dyskusje polityczne i obyczajowe w kraju.

Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej znajduje się przy placu Szczepańskim zaledwie kilka kroków od Sukiennic. Jest jedną z najstarszych publicznych scen w Polsce – powstał na początku lat 80. XVIII wieku z inicjatywy warszawskiego aktora Mateusza Witkowskiego. Budynek z 1799 roku, trzykrotnie przebudowywany, uchodzi dziś za najstarszy zachowany i czynny gmach teatralny w kraju.

W Starym Teatrze wystawiano Szekspira, Felińskiego, Voltaire’a, Gottholda, Moliera, ale też opery Kurpińskiego i Cherubiniego. W połowie lat 60. XIX w. grała w nim Helena Modrzejewska, najwybitniejsza aktorka w historii polskiego teatru. Ale legendę i renomę Starego Teatru tworzył też przez lata wielki Tadeusz Kantor. Jego scenografie dopełniały przedstawień Lidii Zamkow, Romana Zawistowskiego czy Władysława Krzemińskiego.

Pisząc o Starym Teatrze, nie można pominąć nazwisk twórców jak: Jerzy Grotowski, Konrad Swinarski, Jerzy Grzegorzewski, Krystian Lupa czy Andrzej Wajda. Na przykład "Biesy" Dostojewskiego, zrealizowane tu przez Wajdę, okazały się wielkim sukcesem również za granicą, podobnie jak jego "Noc listopadowa" Wyspiańskiego z Jerzym Stuhrem, Janem Nowickim i Teresą Budzisz-Krzyżanowską. Legendą okryły się też czterogodzinne mickiewiczowskie "Dziady" Konrada Swinarskiego.

Współczesny repertuar Narodowego Starego Teatru w Krakowie wypełniają zarówno dramaty współczesne, jak i reinterpretacje sztuk klasycznych. Obecnie można oglądać m.in. "Baśń o wężowym sercu" według powieści Radka Raka w reżyserii Beniamina Bukowskiego.

Ponadstuletnią tradycją i niebanalnym repertuarem poszczycić może się Teatr im. Juliusza Słowackiego. Ulokowany przy placu św. Ducha, w pobliżu Plant, zaledwie kilometr od Starego Teatru. Wystarczy przejść przez Rynek Główny i na wysokości Bazyliki Mariackiej skręcić w Szpitalną. Teatr działa od 1893 roku. Początkowo jako Teatr Miejski, obecną nazwę zyskał w 1909 roku. Jego gmach utrzymany w stylu eklektycznym zaprojektował Jan Zawiejski, na fasadzie widnieje napis: "Kraków sztuce narodowej". To jeden z najcenniejszych zabytków architektury teatralnej w Europie oraz pierwszy obiekt w Krakowie, który mógł pochwalić się... elektrycznym oświetleniem. Od początku wyróżniał się jednak przede wszystkim repertuarem. To w Teatrze Miejskim większość dzieł wystawił Stanisław Wyspiański – na jego deskach odbyły się premiery "Wyzwolenia", "Warszawianki" i oczywiście "Wesela".

W 1908 roku Teatr Miejski przygotował obrazoburczą premierę "Lady Godivy" – dramatu-ballady Leopolda Staffa. W kulminacyjnej scenie sztuki aktorka Irena Solska wjeżdża na scenę konno. Naga, przysłonięta jedynie długimi, rudymi włosami. To pierwszy odnotowany przykład nagości w historii polskiego teatru, przeciwko tej premierze protestowała wówczas krakowska kuria.

Dziś w repertuarze Teatru Słowackiego każdy znajdzie coś dla siebie – od klasyki europejskiego dramatu po teksty współczesne. Do współpracy zapraszani są wybitni polscy reżyserzy jak: Jan Klata, Radosław Rychcik, Agnieszka Glińska czy Maja Kleczewska. W 2021 roku "Dziady" w reżyserii tej ostatniej wzbudziły ogromne protesty polityków. Prawica domagała się nawet cenzury przedstawienia. W nowym roku widzowie będą mogli zobaczyć m.in. spektakl "Act of Killing" na podstawie filmu Joshuy Oppenheimera w adaptacji i reżyserii Jana Klaty.

U zbiegu ulic Karmelickiej i Krupniczej mieści się Teatr Bagatela im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Założył go w 1919 roku Marian Dąbrowski, przedsiębiorca oraz wieloletni wydawca i redaktor naczelny "Ilustrowanego Kuriera Codziennego". Według anegdoty nazwę dla teatru podsunął mu sam Boy-Żeleński. "Znaleźć nazwę dla teatru? Bagatela!" – miał powiedzieć w rozmowie z Dąbrowskim, na co ten krzyknął: "Jest! Bagatela!" i taki nadał tytuł swojemu artystycznemu przedsięwzięciu.

Repertuar z założenia miał być lekki i błyskotliwy jak z paryskich teatrów rozrywkowych. Pierwszą premierą była niecenzuralna, owiana nimbem skandalu "Kobieta bez skazy" Gabrieli Zapolskiej. Mimo kontrowersji, a może właśnie dzięki nim spektakl bił rekordy popularności. Sukces Bagateli był olbrzymi, ale trwał tylko kilka lat. W 1925 roku wycofał się główny inwestor i teatr upadł, a sam budynek został przekształcony w kino. Dopiero w 1970 roku wrócono do pierwotnej nazwy Bagatela.

Dziś Bagatela posiada trzy sceny, każda z innym repertuarem – od dobrze skrojonych komedii po formy bardziej eksperymentalne, prowokujące do refleksji teksty współczesnych autorów. Krzysztof Materna, nowy dyrektor artystyczny, przeniósł na scenę opowiadanie Jakuba Morawskiego "Słownik ptaszków polskich". Ten spektakl ma być – jak zapowiada teatr – najlepszą terapią na szarą rzeczywistość.

Żeby dotrzeć do teatru Łaźnia Nowa, trzeba wyjechać poza centrum, do Nowej Huty, na os. Szkolne 25. To tu w postindustrialnych halach dawnych warsztatów Zespołu Szkół Mechanicznych reżyser Bartosz Szydłowski uruchomił w 2005 roku jeden z najmłodszych miejskich teatrów w mieście. Wcześniej przez kilka lat teatr działał w ramach Stowarzyszenia Teatralnego Łaźnia. – Wymyśliłem Łaźnię jako symboliczną opowieść, mit, który zaraził ludzi. Mieliśmy tylko roztrzaskaną halę, ale opowiadałem o marzeniu tak, jakby było czymś już obecnym – wspomina Szydłowski w "Newsweeku" po prawie 20 latach. – Wystarczyło uwierzyć w rzeczywistość lepszą, żeby ona stawała się lepszą. Na pierwszym spotkaniu w słabo oświetlonej, zdewastowanej hali dostałem owację na stojąco i wtedy uwierzyłem, że opowieść naprawdę działa.

Według anegdoty nazwę dla teatru podsunął mu sam Boy-Żeleński. "Znaleźć nazwę dla teatru? Bagatela!" – miał powiedzieć w rozmowie z Dąbrowskim

Teatr nie buduje stałego zespołu, aktorów i reżyserów zaprasza do współpracy. Szydłowski włącza w swoje spektakle amatorów nowohucian, którzy grają obok zawodowych aktorów – Jana Peszka, Romana Gancarczyka czy Marty Zięby. Na przykład w spektaklu "Wałęsa z Kolonos" na scenie spotyka się aż 40 osób, a mieszkańcy występują w roli antycznego chóru.

To w Łaźni swoje premiery miały jedne z najgłośniejszych spektakli ostatnich lat: "Klątwa, czyli odcinki z czasu beznadziei. E01: Don't mess with Jesus" Strzępki i Demirskiego, "Fuck… Sceny buntu" Marcina Libera czy "Wszystko o mojej matce" Michała Borczucha. Łaźnia żyje nie tylko spektaklami – odbywają się tu również koncerty, spotkania oraz imprezy plenerowe.

Krakowski Teatr Scena STU powstał w 1966 roku z inicjatywy studentów tutejszej szkoły teatralnej. Początkowo nie miał stałej siedziby – najpierw stacjonował przy ul. Brackiej 15, potem spektakle wystawiał w mieszczącym nawet tysiąc osób namiocie cyrkowym przy ul. Rydla 31. Odbyły się tam premiery widowisk: "Pacjenci", "Operetka", "Ubu król", "Kur zapiał" oraz "Szalonej lokomotywy". Ta ostatnia była pierwszym krakowskim musicalem opracowanym na podstawie tekstów Witkacego, z muzyką Marka Grechuty i Jana Kantego Pawluśkiewicza. Siedzibę przy alei Trzech Wieszczów Teatr STU otrzymał dopiero w latach 80., wcześniej mieściło się tu słynne kino Krakus.

Wystawiane tu spektakle nazywane były manifestami pokoleniowymi. Wystarczy wymienić legendarny tryptyk "Spadanie", "Sennik Polski" czy "Exodus" z lat 70. Z teatrem STU wiązali się tak wybitni aktorzy i reżyserzy jak: Iwona Bielska, Krzysztof Globisz, Jerzy Stuhr, Jerzy Trela, Jan Peszek; współpracowali wybitni przedstawiciele polskiej sceny muzycznej jak Jan Kanty Pawluśkiewicz, Marek Grechuta, Maryla Rodowicz, Zbigniew Wodecki, Tomasz Stańko czy Jacek Cygan.

– Definiuję swój teatr jako miejski teatr dla własnej publiczności, jako miejsce spotkania i porozumienia artystów z widzami. Jako teatr mieszczański, do którego chodzi się z potrzeby. Teatr żywy, gorącego odbioru i owacji na stojąco – mówił twórca teatru, aktor i reżyser Krzysztof Jasiński.

Teatr wyróżnia specyficzna i bardzo wymagająca organizacja przestrzeni – scena jest otoczona widownią jak w amfiteatrze, z trzech stron. Obecnie możemy na niej oglądać "Tartuffe’a" Krzysztofa Pluskoty. W tytułowej roli wybitni aktorzy: Andrzej Deskur w dublerze z Radosławem Krzyżowskim.