Zobacz: Mój właściciel i ja. Plusy i minusy mieszkań na wynajem

Pamięta, że jak wniosła walizkę i kilka niedużych kartonów z rzeczami, nie mogła kroku zrobić. – I wtedy spanikowałam, popłakałam się – opowiada. Ma 27 lat, jest po studiach na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza, pracuje jako instruktorka jogi, trenerka personalna. Jasne, że wolałaby mieszkać lepiej, ale jak spojrzy na ceny najmu, bierze ją przerażenie. Za kawalerkę w rozmiarach bardziej ludzkich żąda się 1700 zł.

Prowadzi na YouTubie kanał „Trener Lilka” i czasami wrzuci jakiś filmik, jak jej się mieszka, wtedy ma od razu co najmniej milion wyświetleń i pod każdym jest mnóstwo komentarzy. Jedni dają znać, że mieszkają tak samo – we Wrocławiu czy Trójmieście. Inni piszą, że to masakra, że chów klatkowy. Przecież dziewięć metrów to minimalna powierzchnia kojca dla psa.

Czytaj też: „Wciąż ciułam każdy grosz, żeby uzbierać na wkład pod hipotekę”, Jestem trzydziestolatkiem bez mieszkania

Maria Dutkiewicz i Karolina Wajman, obie pracujące, przed trzydziestką, w czerwcu wprowadziły się do ziemianki. Wniosły stolik, krzesła, poduszki, powiesiły obrazy.

– Zrobiłyśmy to z frustracji – tłumaczy Maria. Jest po studiach na Uniwersytecie Artystycznym im. Magdaleny Abakanowicz, pracuje w warszawskim Nowym Teatrze, ale nie stać jej na wynajęcie mieszkania. O kupnie to w ogóle nie ma co marzyć.

Policzyła, że jak się jest w grupie młodych dorosłych, jak one, gdy żyje się w dużym mieście, zarabia miesięcznie nie więcej niż 3,5 tys. zł, to trzeba byłoby przez dwa lata nic nie jeść, żeby – odkładając całe wypłaty – uzbierać na wkład własny, zanieść to do banku, by dostać kredyt i zadłużając się na kilka dekad, kupić kawalerkę o powierzchni 25 metrów kwadratowych.

Eksperci Expandera wyliczyli, że od wybuchu pandemii ceny mieszkań w Polsce wzrosły o 11 proc. A w ciągu ostatnich 15 lat o 142 proc. I choć spadają odsetki od kredytów, a rosną pensje, to jednak wielu nie jest w stanie tego udźwignąć.

– Mieszkanie jest tak daleko poza zasięgiem moich możliwości, że lepiej nawet o nim nie marzyć, bo mogłoby się to skończyć stanem depresyjnym – mówi Karolina. Jest freelancerką, bez zdolności kredytowej. – Wcześniej, gdy byłam w związku, to po połączeniu dochodów chłopaka i moich czasami mieliśmy zdolność, ale na chwilę, bo nagle praca na etat zamieniała się na pracę bez etatu, dochody raz trochę rosły, za chwilę spadały – tłumaczy.

Teraz stać ją na wynajęcie 12-metrowego pokoju na warszawskiej Pradze Północ, w dwóch sąsiednich pokojach są dziewczyny w podobnej sytuacji. Wspólnie korzystają z kuchni i łazienki. Mieszkanie – dramat. Ściany sraczkowate, podwieszane sufity, podświetlane półki z kartongipsu. Żeby to jakoś pozasłaniać, poustawiała kwiaty, wstawiła stoliki ze śmietnika, ale ładne i całkiem dobre fotele upolowane na grupie „Uwaga śmieciarka jedzie”.

Czytaj też: Mieszkania i domy drogie jak nigdy, a kredyty tanie. Ten boom skończy się krachem?

– Też staram się meblować bezhajsowo – mówi Maria, która wynajmuje pokój na Mokotowie. – Rzeczy ze śmietnika mają to do siebie, że się do nich nie przywiązujesz. Gdy musisz się wyprowadzić, zostawiasz bez żalu – tłumaczy.

W ciągu ostatnich dwóch lat dziewięć razy się wyprowadzała. – Z różnych powodów. Czasami warunki są tak kiepskie, że z góry wynajmujesz na krótko. Czasami myślisz, że będzie dobrze, ale jak dłużej pomieszkasz, to albo miejsce okazuje się nie do zniesienia, albo ludzie nie do wytrzymania – mówi Maria. Po serii takich zmian miała dość. – Poszłam do Karoliny, powiedziałam, że już nie mam siły stawać do castingu na współlokatorkę. To dziwne: prezentujesz się przed ludźmi, o których nic nie wiesz, każą ci się płaszczyć, żeby się zgodzili, byś mogła wynająć pokój w tym samym mieszkaniu. Pomyślałam: mam prawie 30 lat, dlaczego muszę ciągle przez to przechodzić – mówi Maria.

– Wylało się z nas, bo ja też byłam w trudnej sytuacji, wynajęłam pokój w mieszkaniu, w którym wydawało się, że będzie spoko, a nagle atmosfera zaczęła gęstnieć, były jakieś niewypowiedziane pretensje – wspomina Karolina.

Wtedy wymyśliły „Mój dom to mój dół” – projekt, który pokazały w czerwcu w ramach poznańskiego festiwalu Malta. Na 48 godzin zamieszkały w niewielkiej przestrzeni zbudowanej z ziemi. Chciały zwrócić uwagę na to, w jakiej pułapce są młodzi, wykształceni, pracujący ludzie, którzy nie dostali mieszkania w spadku. Wynagrodzenia mają zbyt wysokie, by liczyć na to, że państwo im coś da, a zbyt niskie, by liczyć na kredyt albo zapłacić za wynajem czegoś więcej niż pokój.

Gdy pojechały na Maltę i zamieszkały w czterech ścianach z ziemi, ludzie zaglądali do nich, przysiadali się.

– Mówiłyśmy: „Hej, tak wygląda nasza sytuacja”. I często słyszałyśmy: „Tak też wygląda moja” – opowiada Maria.

– Standardy unijne zakładają, że nieprzeludnione mieszkanie – bez względu na to, czy będzie w nim przebywać para, czy jedna osoba – powinno mieć minimum dwa pokoje: dzienny i sypialnię – mówi Magdalena Milert, architektka i urbanistka, autorka bloga Pieing. I dodaje, że ci, którzy mają pieniądze, lokują je w nieruchomości, niejednokrotnie w duże mieszkania, które potem dzielą na mniejsze i wypuszczają na rynek najmu kawalerki o wielkości 20, 15 czy 9 mkw. To nielegalne, bo zgodnie z prawem mieszkanie nie może mieć powierzchni mniejszej niż 25 metrów. Jednak to się na różne sposoby obchodzi. Czasami takiej mikrokawalerki nie nazywa się „lokalem mieszkalnym”, tylko „użytkowym”. Albo mieszkanie dzieli się na pokoje do wynajęcia. – Wybiera się mieszkania tanie, często w złym stanie, w wielkiej płycie i przerabia tak, że po remoncie zamiast trzech pokojów ma cztery, a z czteropokojowego udaje się wygospodarować pięć. Za wynajęcie każdego można teraz dostać nawet tysiąc złotych miesięcznie. To tak opłacalne, że nawet kuchnię zamienia się na pokój, a w przedpokoju urządza się mały aneks – mówi Wojciech Kuc, ekspert Polskiej Federacji Rynku Nieruchomości.

Z tak przerobionego mieszkania w wielkiej płycie właściciel ma zysk większy, niż gdyby wynajmował komuś luksusowy apartament.

– W mieszkaniu trzy małe pokoje, a nas pięcioro. Ciasno, nerwowo. Jedna łazienka, więc tam stale ktoś, nie można było nic zostawić, bo znikało. Kupiłam szampon, po dwóch dniach już go nie było. W kuchni to samo – włożyłam coś do lodówki, następnego dnia nie ma. O to było najwięcej kłótni. Ale nawet nie było wiadomo, do kogo te pretensje mieć, bo każdy dawał ci słowo, że to nie on zabrał – opowiada Natalia, która wynajmuje pokój w Lublinie. W tygodniu pracuje jako rejestratorka medyczna, a w weekend jako kelnerka. Żeby udźwignąć koszty najmu, mieszkała w jednym pokoju z koleżanką z pracy. Wspólna szafa, wspólne łóżko, malutki stolik i nic więcej nie dało się wcisnąć. Ubrania, które nie mieściły w szafie, trzymały w łóżku albo w kartonach w piwnicy.

Najgorzej było, gdy się zakochały. Jak do jednej przychodził chłopak, druga musiała wyjść. – Niezależnie od pogody i chęci się wychodziło, czekając na telefon z informacją: „Jakby co, możesz wracać” – opowiada Natalia.

I wracało się do wspólnego łóżka, w którym była wcześniej koleżanka ze swoim chłopakiem. Początkowo umawiały się, że za każdym razem będą zmieniać pościel, ale później machnęły na to ręką. – Tam było nie do zniesienia, doszłyśmy do wniosku, że tak dłużej się nie da. Zmieniłyśmy mieszkanie, też na trzypokojowe, ale większe. W jednym pokoju ja z partnerem, w drugim koleżanka z partnerem. Trzeci jest chwilowo pusty – mówi Natalia. – Gdy tu przyszłam, byłam przygnębiona, wystrój jak w domu pogrzebowym – ciemno, ściany fioletowe, jakiś stolik z czasów PRL – mówi Natalia.

Zaczęli się z partnerem jakoś tu urządzać, zmienili kolor ścian, wyrzucili starą komodę, położyli dywan. Teraz jest lepiej. Też dlatego, że w mieszkaniu są tylko we czworo. Oczywiście ten pusty pokój zaraz pewnie ktoś zajmie, nie wiadomo, czy nie będzie takich konfliktów jak w tamtym mieszkaniu. – Tak w ogóle to konflikty są głównie o sprzątanie. Robiliśmy grafiki: zapisywaliśmy daty i kto co tego dnia ma zrobić. Nie pomogło. Zaczęły się krzyki, wiecznie ktoś jest zmęczony, nie ma czasu albo musiał wcześniej wyjść do pracy i nie posprzątał. A później ktoś inny się buntował, że w takim razie on też nie będzie sprzątał. Czasami był taki pierdzielnik, że nie dało się przejść – opowiada Natalia.

– Gdy jest się na studiach, można mieszkać w pięć osób na niedużej przestrzeni. Mieszkałam tak przez pięć lat i to było świetne doświadczenie, mogliśmy wyznaczać, kto w danym dniu sprząta, idzie po zakupy, nawet spierać się o to, razem uczyć się, dorastać. To nas mega do siebie zbliżyło, byliśmy dla siebie taką tymczasową rodziną – wspomina Maria Dutkiewicz.

– Jednak to, co wtedy było fajne, teraz – gdy lat ci przybywa – jest już średnio przyjemne. Czujesz się dziwnie, nie mając swojej przestrzeni, wciąż mieszkając z innymi. Jak dzieciak. Nie chodzi o to, żeby mieć mieszkanie na własność, ja absolutnie jestem za wynajmem. Tylko nas po prostu na nic lepszego niż mały pokój nie stać. Pracujemy na pokoje – mówi Karolina Wajman.

– Żyjemy w czasach, które wymagają od nas przystosowywania się do zmienności – zmienia się miejsce pracy, często też zawód. Chciałoby się mieć coś stałego, ten kąt, do którego z chęcią by się wracało. Mieszkanie w ciasnocie, z przypadkowymi osobami, ciągłe zmiany współlokatorów ze złych na gorszych, to musi frustrować – mówi psycholog dr Rafał Jaros, szef Instytutu Nauk Społeczno-Ekonomicznych. Problemem mikrokawalerek i pokoików przerobionych z kuchni czy korytarzy jest – jak tłumaczy psycholog – po pierwsze ciasnota, która ogranicza ruch, po drugie brak światła, po trzecie brak tlenu. To wszystko razem obniża nastrój, a gdy tkwimy w tym długo, może prowadzić nawet do zaburzeń nerwicowych, depresji.

Anita (27 lat, pracuje w sprzedaży) i Przemek (30 lat, jest zawodowym kierowcą) wynajmują na warszawskiej Woli 22-metrowe mieszkanie. – Ktoś by pomyślał, że mamy nieźle: własny pokój, łazienka, kuchnia metr na dwa. – Tylko że zrobienie podstawowego obiadu: kotlet, ziemniaki i sałatka, trwa około trzech godzin. To jest logistyka, zastanawianie się, co, gdzie położyć. W większych mieszkaniach coś możesz wyciągnąć, coś schować, a tu ogólny rozgardiasz. Wszystkie mniej potrzebne rzeczy trzeba trzymać w piwnicy, a wszystkie najbardziej potrzebne na wierzchu, bo nie ma miejsca na szafy, szafki. Siedzenie w takim mieszkaniu strasznie męczy. Radzimy sobie tak, że aby jedno z nas trochę odpoczęło, to drugie wychodzi, żeby było mniej ciasno. Do znajomych, do rodziców, na zakupy.

Przez mały metraż pojawiły się kryzysy w związku. Różne niedomówienia, nerwy. Jedno wracało z pracy w złym humorze, potrzebowało chwili ciszy i spokoju, a drugie gdzieś się krząta i wylewa się na nie złe emocje. Przez to, że nie ma jak gotować, zaczęli jeść mniej albo na obiad kanapki, parówki. – Całe to mieszkanie działa na nas depresyjnie. Chcielibyśmy zmienić na większe, zanim się tu wykończymy – mówi Anita. – Jednak trzyma nas to, że dostaliśmy je po znajomości, za 1300.

Współpraca Natalia Fabisiak

Czytaj więcej: Inflacja przyśpiesza. Jak szybko będzie pożerać nasze pieniądze?