zamknijWitam! Chciałbym (po raz kolejny) zwrócić uwagę na fakt, że niektórzy mieszkańcy nie potrafią upilnować swoich psów” – napisał ten wścibski z klatki C na osiedlowej grupie na Facebooku. „Psy sikają na trawnik i podchodzą pod plac zabaw. Bardzo proszę o stosowanie się do naszych ustaleń. Przypominam, że my za ten trawnik płacimy”. A do tego zdjęcie. Na zdjęciu Monika i Luna, jej rudawy kundelek. Monika patrzy: Luna załatwia potrzebę na trawę przy chodniku.
– Tego już za wiele – złości się. W Miasteczku Wilanów mieszka od kilku lat. We własnym. To ważne, bo ci, co wynajmują, nie mają nic do powiedzenia. A Monika ma. I bardzo ją korci, żeby Panu Wścibskiemu odpisać i to z przytupem. Że po pierwsze, to gdzie psy mają sikać? Do kibla?
– A po drugie, sukinsynu, ja za tobą nie chodzę z telefonem – syczy Monika. – Nie czepiam się, że twój bombelek – już drugi w dwa lata – drze mordę od rana do wieczora. Ale następnym razem, jak postawisz ten motocykl w garażu, w którym masz wykupione jedno miejsce, a zachowujesz się, jakbyś miał dwa, to też pstryknę zdjęcie. I cię załatwię, bo sąsiedzi o tym gadają od dawna i tylko czekają, aż ktoś da sygnał do ataku.
1.
Marek jest inżynierem, zajmuje się dużymi sieciami komputerowymi, mieszka na eleganckim osiedlu grodzonym w Łodzi. Ustawił się najlepiej, bo zgłosił się na administratora osiedlowej grupy na FB, a do tego zaproponował, żeby fotograficzne dowody osiedlowych zbrodni wysyłano do niego. On je umieszcza, bez podpisywania autora. W ten sposób zbrodniarze nie dowiedzą się, kto na nich donosi, i każdy będzie czuł się bezpiecznie. Nie wiedzą, że Marek robi to, bo nie przepada za ludźmi.
– Jestem dla nich trochę jak spowiednik – uśmiecha się. – Piszą, kiedy sąsiad ich zirytuje. Dostaję zdjęcia nieposegregowanych śmieci, źle zaparkowanych samochodów, psich kup, podeptanych trawników. Filmiki, na których zza ściany słychać płacz dziecka, głośną imprezę albo głośny seks. Dbam, żeby nikt się nie dowiedział, kto jest autorem donosu. Nic za to nie biorę, nie licząc satysfakcji osobistej.
Marek wie, kto kogo nie lubi i co kto o kim myśli, bo do materiałów zwykle dołączony jest komentarz. Więcej o mieszkańcach wiedzą tylko ochroniarze – kto wraca po głębszym, kogo nie ma w domu, czyj partner wyjechał w delegację i kto wtedy robi imprezy.
2.
– Najczęstsze przyczyny kłótni na osiedlowych grupach? Psy, bombelki i samochody – opowiada Beata, mieszkanka osiedla na warszawskim Ursusie. – „Znowu psy szczekają na osiedlu i dzieci nie mogą spać”. „Jakiś pies sikał na trawnik”. „To nie pies, to dziecko!”. „A ten samochód to tu powinien stać?”. Najlepiej ze zdjęciami.
Na osiedlu Beaty ktoś wpadł na pomysł, że powinien powstać specjalny wybieg dla psów. Nieduży, kilka na kilka metrów. Z zastrzeżeniem, że jeśli już powstanie, psy będą miały prawo załatwiać swoje potrzeby tylko tam.
Pomysł podzielił mieszkańców. Właściciele psów, którzy mają też dzieci, uznali, że to barbarzyńskie i niemądre. Jak zmusić psa, żeby sikał tylko w jednym miejscu? Mieszkańcy, którzy nie mają psów: „A kto miałby za ten wybieg zapłacić?”. Bezdzietni właściciele psów (którzy nie chcieli wybiegu): „A dlaczego my musimy płacić za place zabaw dla waszych dzieci?”. „Normalni ludzie mają dzieci, nie psy”. „Normalni ludzie potrafią uciszać swoje bombelki”. „Proszę nie porównywać psów do dzieci”. „Spadaj z powrotem na wieś!”.
A do tego lista mieszkańców, ich psów i dzieci przyłapanych na łamaniu osiedlowych reguł.
– Przy którejś dyskusji o psach pojawił się komentarz pani, że sufit garażu podziemnego przecieka właśnie dlatego, że psy sikają na trawnik nad garażem – wzdycha Beata.
3.
Małgorzata codziennie o 7.30 rano wychodzi z kawą na balkon i przygląda się ludziom. Wystarczyło jej parę dni w nowym mieszkaniu, żeby zacząć rozpoznawać twarze i przyuważyć, kto co kombinuje.
Na przykład dwudziestoparoletnia blondynka, nazwijmy ją Grażynka, już parę razy wjechała swoją dacią w leasingu na trawnik, a raz nawet lekko otarła bokiem ławeczkę. Wytatuowany facet, który ma ze dwa metry wzrostu, stawia motocykl pod budynkiem i w ten sposób nie płaci za parking. Łysiejący gość z brzuszkiem i psem zawsze obchodzi budynek dwa razy, w tym samym ślamazarnym tempie i udaje, że sprząta psią kupę, ale tego nie robi. Wyciąga worek, rozgląda się, czy nikt nie patrzy, a czasem nawet udaje, że się schyla, a potem pakuje pusty woreczek do kieszeni i idzie dalej.
Małgosia lubi sobie takiego gagatka złowić. Podchodzi do okna, widzi zbrodniarza, wyciąga telefon i – pyk! – zdjęcie zrobione. Na przyszłość, do wykorzystania w jakiejś osiedlowej awanturze na Fejsie.
– A tych nie brakuje – uśmiecha się. – Laska z parteru pisze, że chce obniżki opłaty miesięcznej, bo ogarnęła, że płaci za windę, z której nie korzysta. Razem z sąsiadem uznali, że nie chcą się też dorzucać do remontu dachu, bo dach to jest siedem pięter wyżej. Małżeństwo z sąsiedniej klatki fotografuje każdego, kto nie segreguje śmieci. Nie wspominając już o sytuacji, kiedy ktoś zapomni klucza do altanki i zostawi worek przed wejściem. Foteczka i na grupę.
Z kolei na osiedlu Magdy na Młocinach pojawiła się grupa, która chce obalić administrację osiedla. – Zebrało się kilku facecików i mówią, że ochroniarze się obijają, monitoring jest nie w tym miejscu, co trzeba, czynsz jest za wysoki, za głośno i za późno koszą trawę i ogólnie na osiedlu jest burdel i nie po to ludzie płacili ciężki hajs za mieszkanie, żeby teraz było byle jak.
4.
– Konflikty między mieszkańcami bloku czy osiedla są zupełnie naturalne – komentuje dr Wiesław Baryła, psycholog z Uniwersytetu SWPS. – Konflikt pojawia się wszędzie tam, gdzie ludzie mają wysokie aspiracje, a do tego sprzeczne wyobrażenia o tym, jak powinno wyglądać ich otoczenie. Problem polega na tym, że media społecznościowe przenoszą te konflikty na inny poziom. Jak na sterydach. Dlaczego? Ponieważ bardzo utrudniają nam zrozumienie perspektywy drugiej osoby. A bez tego konfliktów w grupie nie da się rozwiązać. Zdaniem dr Baryły, o ile przyjmowanie perspektywy drugiej osoby, szczególnie obcej, jest dla nas nienaturalne, to wszyscy od wczesnego dzieciństwa uczymy się egzekwowania reguł i zasad. A co za tym idzie: dyscyplinowania odszczepieńców.
– Postawa prokuratorska, strażnika reguł i zasad jest bardzo naturalna. Pojawia się już u małych dzieci. Kiedy tylko zaczynają się kierować zasadami, to od razu pilnują też, żeby i inne dzieci się nimi kierowały. To jeden z mechanizmów budowania spójności grupy. Największym zagrożeniem dla życia małej grupy są pasażerowie na gapę, ludzie, którzy czerpią profity z bycia w grupie, jednocześnie niczego do niej nie wnosząc.
– Czy stosunki mieszkańców nowych osiedli różnią się czymś od tego, co wszyscy znamy z PRL-owskiego serialu
„Alternatywy 4”?
– Żyją w innej rzeczywistości. Mieszkańcy drogich osiedli mają tendencję do traktowania relacji z sąsiadami jak relacji rynkowych, biznesowych. Na zasadzie: płacę, wymagam. Szerzej: całe życie społeczne widzą z perspektywy rynkowej. Wymiana społeczna wygląda w skrócie tak: daję coś społeczności i coś od niej mam. Przysługa za przysługę, niezależnie od wartości. W wymianie rynkowej ludzie dokładnie liczą, ile dają od siebie i ile do nich wraca. Wymiana społeczna buduje wzajemną sympatię, zaufanie, poczucie bezpieczeństwa. Rynkowa – mniej.
5.
– Jak tylko atmosfera się trochę zagęści, ludzie zaczynają się nawzajem obrażać. Ale nigdy wprost – mówi Michał, mieszkaniec eleganckiego grodzonego osiedla w prawobrzeżnej części Warszawy. – Na przykład: „Ktoś wyraźnie lubi zjeść, ale czy musi od razu blokować śmietnik kartonami po pizzy?”. „Rozumiem, że ktoś lubi wypić, ale czy mógłby oddawać butelki do sklepu? Jeszcze na tym zarobi!”. Popularne są też wpisy sugerujące, że ktoś kupił mieszkanie na kredyt i „Sorry, ale dobrych manier ci w banku nie pożyczą”. No i oczywiście: „jak się komuś nie podoba, to niech wraca na wieś”. Ktoś sprawdza czyjś profil na Facebooku i się zaczyna: „Może w rodzinnej miejscowości nie było zwyczaju dbania o klimat”. Bo ktoś źle segregował. „Może ojce nie nauczyły przestrzegania ciszy nocnej?”.
– Polacy są specyficznym społeczeństwem – mówi dr Wiesław Baryła. – Z jednej strony jesteśmy bardzo kolektywistyczni, szczególnie jeśli chodzi o kontrolę społeczną. Mamy w sobie gotowość do przyglądania się temu, co robią inni, strofowania ich, nadzorowania. Z drugiej strony jesteśmy bardzo indywidualistyczni w kwestiach ekonomicznych. Mamy tendencję, żeby myśleć, że wszelkiego rodzaju obciążenia powinny być ograniczone do własnych korzyści. Nie ma gotowości do budowania zasobów wspólnych. Skąd to się wzięło? Trzeba by sięgnąć do socjologów wsi, bo to wygląda na konsekwencję naszych chłopskich korzeni.
– A teraz jeszcze na osiedla weszła polityka – dodaje Monika, której psa przyłapano na sikaniu na trawę. – Ktoś powiesił tęczową flagę na balkonie i na grupie się zaczęło. Niby Miasteczko to stolica platformerskich lemingów, a jednak ludziom się nie spodobało. Bo dzieci, bo ideologia i tak dalej. Ludzie się nawzajem sprawdzają i już wiedzą: ten lewak, ten faszysta, ten libek. A jak mieszkałam w kamienicy na Grochowie, to nikomu flaga nie przeszkadzała. Dzieciaki z sąsiedztwa wieszały.
– Ostatnio ktoś ustawił motocykl przy altanie śmietnikowej – mówi Beata. – W ten sposób nie płacił za parking. Od razu pojawiły się sugestie, że taki motocykl to można łatwo przewrócić i porysować. Większość dyskusji osiedlowych idzie lawiną. Zawsze ktoś ma jakiś żal do wylania. „Dlaczego mam płacić za garaż, skoro mam miejsce na zewnątrz?”. Dlaczego to, dlaczego tamto. Zawsze ktoś będzie miał jakiś ból dupy.